Większość osób z afazją ma trudności z wyszukiwaniem słów, co często pogłębia ich frustrację, kiedy próbują komunikować się z otoczeniem. Pomóc im mogą specjalne terapie logopedyczne, które koncentrują się na odbudowie pojedynczych słów. Terapie te są podzielone na fonologiczne i semantyczne. Terapia fonologiczna polega na tym, że terapeuta powtarza z pacjentem wybrane słowa, pokazując jednocześnie na ich zapisane litery. W trakcie konwersacji podpowiada mu też słowo pasujące do kontekstu. Zwiększa stopniowo trudność zadań. Najpierw powtarza z pacjentem pojedyncze głoski, stopniowo idąc do całego słowa, a potem pomaga mu budować coraz bardziej złożone wypowiedzi. Terapia semantyczna polega na tym, że terapeuta wypowiada dane słowo i pomaga pacjentowi dopasować je do obrazka. Rozmawia też z pacjentem, do czego służą dane przedmioty.
Techniki te są pomocne, powstaje jednak pytanie na jakich słowach powinni skupić się terapeuci, aby jak najbardziej pomóc osobom z afazją? Aby terapia miała jak największy wpływ na życie pacjentów, warto ćwiczyć w jej trakcie takie słownictw, które będzie miało dla nich osobiste znaczenie i pomoże im wyrazić się w najważniejszych kwestiach. Czy każda osoba ma własne, unikalne słownictwo, czy też istnieją grupy słów i tematów, które są jednakowo ważne dla różnych osób z afazją?
Innymi słowy, czy możliwe jest stworzenie uniwersalnego banku słów? Jakie słowa powinny się w nim znaleźć? Jakie tematy są bliskie większej grupie osób z afazją?
Na te pytania próbowali odpowiedzieć naukowcy z Wielkiej Brytanii. Przebadali oni grupę 100 osób z afazją w wieku od 23 do 85 lat, u których trudności ze znalezieniem słowa wahały od łagodnych do ciężkich. Wszyscy pacjenci chcieli poprawić komunikację z najbliższymi i żyli z afazją od co najmniej czterech miesięcy.
Badane osoby poproszono o wybranie 100 słów, które ich zdaniem byłyby szczególnie przydatne w codziennej komunikacji. Uczestnicy badania mieli czas na skonsultowanie swoich wyborów z rodzinami czy opiekunami, czyli swoimi partnerami komunikacyjnymi. Ponadto naukowcy zaprojektowali 18 kart graficznych, aby pokazać uczestnikom możliwe obszary tematyczne, z których można było wybierać słowa.
Do analizy badani wybrali zarówno pojedyncze słowa, jak i terminy składające się z dwóch lub trzech słów, na przykład filiżanka herbaty.
Badacze zanalizowali wybrane przez badane osoby słowa przy użyciu programu komputerowego.
Wyniki pokazały kilka istotnych informacji, które warto wziąć pod uwagę, przygotowując materiał do terapii.
Po pierwsze, płeć czy wiek uczestnika badania nie mają praktycznie znaczenia przy wybieraniu tematów czy słów jako istotnych w terapii afazji.
Po drugie, grupa słów, którą badaniu uznali za najważniejszą należała do tematu „ludzie”. Uczestnicy przede wszystkim podkreślili, jak ważne jest dla nich, aby nauczyć się poprawnie używać imion najbliższych osób. Ta chęć wydaje się oczywista, choć dla wielu osób z afazją ten cel jest bardzo trudny do osiągnięcia. Doświadczenie pracy w Fundacji Między Słowami pokazuje, że mylenie imion najbliższych jest powszechne u pacjentów. Nasi podopieczni mają problemy również z przypisywaniem właściwych imion do swoich fundacyjnych znajomych, z którymi czasem znają się już wiele lat.
Drugim najczęściej wybieranym tematem, z najwyższą liczbą wybranych pojedynczych słów został temat „jedzenie i picie” (materiał do pobrania: https://bit.ly/GotowanieJedzenieCwczenie). Dla większości osób z afazja powrót do życia sprzed udaru jest priorytetem. Chcą żyć normalnie i cieszyć się życiem”, a jedzenie i picie są dużą częścią codziennego życia, jak również źródłem przyjemności i interakcji społecznych.
Na czele rankingu znalazły się następujące słowa: kawa, herbata, woda, mleko, ziemniaki, kurczak, jabłka, pomidory i banany.
Poza słowami związanymi z ludźmi, relacjami i jedzeniem osoby z afazja wybierały też inne słowa i tematy związane z realnym życiem, takie jak „miejsce”, „ogrodnictwo”, „dom”, „zakupy”, „rzeczy osobiste”. Terapeuci powinni skupiać się na ćwiczeniu tego typu słów, ponieważ stanowią one bazę dla konwersacji z rodziną, przyjaciółmi i sąsiadami.
Oczywiście każda osoba z afazją ma inny zestaw słów, który postrzega jako ważny i osobisty i który może jej pomóc osiągnąć swoje cele komunikacyjne. Dlatego w idealnej sytuacji logopeda powinien przygotować materiały, które będą stymulować odtwarzanie unikalnego systemu słów przez każdą osobę z afazją. Niestety, jest to czasochłonne zajęcie, zwłaszcza jeśli terapeuta musi przygotowywać od nowa materiały do każdego wybranego słowa. Jeśli jednak logopedzi dysponują konkretnymi obrazkami ilustrującymi podstawowe koncepty, mogą łatwiej i szybciej przygotować zestaw dla konkretnego podopiecznego. Często wystarczy w takiej sytuacji wybrać odpowiednie obrazki i dodać do nich zdjęcia przedstawiających konkretne osoby, które są ważne dla pacjenta. Badania brytyjskich naukowców mogą pomóc w przygotowaniu podstawowego zestawu obrazków, z których można potem dobierać indywidualnie te najistotniejsze dla danego podopiecznego.
Warto wspomnieć o jeszcze jednej zalecie opisanych badań. Decyzja, na których słowach skupić się w terapii danej osoby, może być trudna z wielu powodów. Pacjentom z cięższą afazją często trudno zakomunikować, jakie rodzaje słów są dla niej najważniejsze. Poza tym, kiedy osoba z afazją jest jeszcze w szpitalu, nie doświadczyła jeszcze sytuacji lub tematów rozmów, które są dla niej trudne i najważniejsze do poruszenia podczas terapii. Dlatego świadomość słów, które inne osoby z afazją uznały za istotne, może być użytecznym punktem wyjścia dla terapeutów. Dzięki wynikom brytyjskich badań można zmaksymalizować przydatność wczesnej terapii lub stworzyć podpowiedzi, które pomogą osobom z afazją zidentyfikować to, co jest dla nich najbardziej istotne.
W naszym sklepie dostępny jest płatny materiał, który służy do ćwiczenia rozmowy na podstawie jednego z ważniejszych tematów życia codziennego – żywienia. Materiał opracowany został w taki sposób, by w czasie zajęć móc pracować na gotowym produkcie wiodącym zarówno prowadzącego, jak i podopiecznego przez temat żywienia.
Bibliografia:
- Palmer R, Hughes H, Chater T (2017) What do people with aphasia want to be able to say? A content analysis of words identified as personally relevant by people with aphasia. PLoS ONE 12(3): e0174065.
- Worrall L, Sherratt S, Rogers P, Howe T, Hersh D, Fergusson A et al. What people with aphasia want: Their goals according to the ICF. Aphasiology. 2011;25(3): 309–322.
