Jeśli jesteś opiekunem i partnerem komunikacyjnym osoby z dużymi trudnościami w komunikowaniu się, to stoi przed tobą wielkie wyzwanie. Poniżej opiszę kilka wskazówek, które, mam nadzieję, będą pomocne.
Afazja u każdej osoby jest innym doświadczeniem. Musisz bardzo dobrze poznać taką osobę, żeby wiedzieć, kiedy czuje się komfortowo, a kiedy nie.
Twoja rolą – jako partnera komunikacyjnego osoby z bardzo głęboką afazją – jest przede wszystkim słuchanie, obserwowanie i odczytywanie sygnałów wysyłanych przez tę osobę. Musisz zwracać uwagę na ekspresję twarzy, spojrzenie, uniesienie brwi, ton głosu. Sprawdzaj, co widzisz.
Rozmowa z osoba z afazją, która mówi non stop
Wśród osób z afazją są też osoby, które mówią bardzo dużo. Jeśli jesteś partnerem osoby, która mówi non stop i nie jesteś w stanie za nią nadążyć ani jej zrozumieć, staraj się podążać za jej opowieścią przez odczytywanie zewnętrznych sygnałów, takich jak intonacja, gesty czy wyraz twarzy. Prowadź z nią „rozmowę” poprzez przekazywanie jej wybranych informacji o sobie, swoim życiu i tym co dzieje się w jej otoczeniu. Rozmawiaj poprzez pokazywanie rzeczy i spraw. Możesz, na przykład, używać w tym celu wycinków z gazet (dobre będą zarówno nagłówki artykułów jak i krótkie fragmenty), fotografie, pocztówki, kolorowe magazyny.
Odnoś się w rozmowie do swojego partnera z afazją lub jego przeszłości. Proś o fotografie, które odnoszą się do ważnych chwil z jego życia. Pozwól mu samemu wskazać, które wydarzenia są lub były istotne. Jeśli twój partner jest szczególnie czymś zainteresowany, pozwól mu podzielić się własnymi zbiorami czy pamiątkami.
Daj osobie z afazją czas. Rozmawiaj i pracuj z nią w jej tempie. Rozmowa musi być dzieleniem się informacjami w miłej i relaksującej atmosferze.
Jak wykorzystać rekwizyty
Zastanów się, jakich przedmiotów możesz użyć by skupić się na nich razem, tak, żeby móc wymienić się uczuciami lub emocjami. Mogą to być ulubione piosenki, stare fotografie, historyjka rodzinna, album malarstwa czy pamiątka z podróży.
Kartka i długopis również dają Ci wiele możliwości w komunikowaniu się z osobą z afazją. Zapisywanie kluczowych słów i rysowanie ułatwia przekazanie przez ciebie informacji osobie z afazją. Pozwala także dostosować tempo wypowiedzi do możliwości uczestnika konwersacji – kiedy rysujesz, musisz zwolnić!
Zapisane słowa i rysunki pozwalają też wrócić do tematu innego dnia i pomagają stworzyć paszport komunikacyjny.
Jak rozmawiać z osobą z głęboką afazją i zaburzeniami widzenia
Wiele osób po udarze ma problemy ze wzrokiem. Jeśli jesteś partnerem komunikacyjnym takiej osoby, musisz wziąć pod uwagę te ograniczenia.
Jeśli zapisywanie kluczowych słów oraz rysowanie się nie sprawdzą, spróbuj czytania na głos. Mogą to być krótkie fragmenty artykułów z codziennych gazet lub ulubionych czasopism, innym spodobają się ukochane wiersze. Jeśli osoba z afazją nie ma problemów z rozumieniem i potrafi skupić się przez dłuższy czas, warto wspólnie słuchać audiobooków, a potem dzielić się wrażeniami.
Jak zachęcić osobę, która nie chce mówić?
Najważniejsze to nie wywierać na osobie z afazją presji mówienia. Im mniej słów, tym lepiej. Zaczynaj od odczytywania sygnałów płynących od partnera, na przykład uśmiechu, grymasu, a nawet mrugnięcia, a potem kontynuuj rozmowę na podstawie tych obserwacji: „Podobało ci się?”, „Jesteś zmęczony?”. Dodaj do tych wypowiedzi gesty obrazujące radość lub zmęczenie np. “Podnieś kąciki ust lub opuść ramiona”.
Reaguj od razu, gdy widzisz zainteresowanie ze strony partnera. Nawet jeśli nie rozumiesz do końca tego, co Ci przekazuje, angażuj się i informuj o tym, jak ty odbierasz i rozumiesz ten komunikat (“Jesteś zły?” “Zmęczony?” “Uradowany?”). Czasem może pomóc „bycie lustrem” osoby z afazją. Jeśli ona się uśmiecha, ty też się uśmiechnij. Jeśli jest smutna, pokaż, że to rozumiesz. Daj osobie z afazją możliwość poczucia się uznaną i usłyszaną. Wszyscy tego potrzebujemy!
Podsumujmy
Rozmowa z osobą z głęboką afazją jest prawdziwym wyzwaniem. Nie czuj się jednak zobowiązany, żeby przez cały czas coś robić. Czasem wystarczy bycie razem jako wasz specjalny czas, angażujący was oboje. Usiądź obok swojego partnera, trzymaj go za rękę, nie żądając niczego, dopóki nie poczujesz, że jest gotowy do rozmowy. Zdarza się, że wystarczy twoja obecność i nic więcej. Zaakceptuj to.
Jeśli partner jest gotowy do działania, a niekoniecznie do mówienia, wykorzystaj to. Być może jest to pierwszy krok do dalszej rozmowy. Oto co możecie robić razem:
- sadzić i wspólnie pielęgnować kwiaty,
- słuchać muzyki (ułóżcie własną listę przebojów),
- odwiedzać systematycznie ulubiony park lub inne miejsce niedaleko domu,
- oglądać jeden wybrany serial
Pamiętaj, że będą dobre i złe dni
Jeśli twój partner ma zły dzień, poinformuj go, że to wiesz i rozumiesz. Nie zmuszaj do rozmowy, skup się na byciu razem. Dostosuj swoje działanie do tego, co jest najlepsze w danej chwili.
Będąc partnerem komunikacyjnym osoby z głęboką afazją, przygotuj się, że zmiany będą bardzo subtelne i powolne. Nie spodziewaj się rewolucji.
Zapamiętaj:
- Działaj powoli.
- Zaakceptuj, że przepływ myśli i wymiana informacji są bardzo subtelne.
- Podążaj za tempem osoby z afazją.
- Poinformuj ją o tym, co widzisz i rozumiesz
Jeśli chcesz się podzielić swoim doświadczeniem o byciu partnerem komunikacyjnym osoby z głęboką afazją, to zamieść komentarz pod artykułem lub napisz do nas: redakcja@afazja.org.pl.
