Osoby z afazją doświadczają wiele frustracji w codziennej rozmowie. Problemem jest dla nich zarówno dialog z nieznajomymi, jak również z najbliższymi i opiekunami. Jak możesz pomóc, by tej frustracji było jak najmniej, a obie strony mogły prowadzić satysfakcjonującą rozmowę? Jak pracować z partnerami komunikacyjnymi?
Kto to jest partner komunikacyjny?
Partner komunikacyjny to osoba, która angażuje się w rozmowę lub wspiera osobę, która nie może komunikować się niezależnie.
Najczęściej partnerem komunikacyjnym osoby z afazją jest jej opiekun – członek rodziny, przyjaciel lub w przypadku osoby samotnej – pracownik służb społecznych, takich jak MOPS. Coraz częściej opiekunami i/lub partnerami komunikacyjnymi stają się także wolontariusze, zaangażowani poprzez projekty we wsparcie osób z afazją.
Większość partnerów komunikacyjnych nie posiada jednak odpowiednich kompetencji, które umożliwiałyby im prowadzenie satysfakcjonującej dla obu stron rozmowy.
Z jakimi trudnościami zmaga się partner komunikacyjny.
Udar, choroba lub wypadek przychodzą zazwyczaj z zaskoczenia wywołując w rodzinie szok, panikę lub niedowierzanie. Nikt nie jest na to przygotowany. Gdy uda się opanować sytuację i kończy się walka o życie chorego, zaczyna się długi proces rehabilitacji i adaptacji do nowej sytuacji życiowej.
Osoba, dotychczas samodzielna, musi stanąć do walki o poprawę swojej fizycznej kondycji. Często nie może już wrócić do pracy lub pozostaje długo na zwolnieniu lekarskim. Jej role społeczne ulegają zmianie. Może czuć się z tym niekomfortowo lub wręcz bardzo źle. Często pojawia się depresja.
W tej szczególnie trudnej sytuacji muszą odnaleźć się opiekunowie osoby z afazją. Najczęściej nieprzygotowani, bez wsparcia muszą stawić czoło dodatkowym obciążeniom, takim jak: zmiana ról w gospodarstwie domowym, organizowanie rehabilitacji i wizyt lekarskich. Do tego należy dodać obciążenia trudnymi zachowaniami partnera, chęć i potrzeba wspierania go emocjonalnie.
Wielu opiekunów musi także zrezygnować ze swojego dotychczasowego życia, w tym realizacji pasji, co skutkuje społecznym odizolowaniem. Często pojawia się stres finansowy.
Przy wszystkich tych obciążeniach opiekun jest dodatkowo i przede wszystkim partnerem komunikacyjnym osoby z afazją. To od niego w dużym stopniu zależy, jaka będzie jakość rozmowy z osobą, którą się opiekuje.
Jak logopeda może przekazać opiekunowi osoby z afazją skuteczne strategie komunikacyjne?
Po pierwsze, zadaniem logopedy jest uświadomienie obu partnerom, że ich rola i odpowiedzialność w usprawnianiu komunikacji jest równorzędna. Od wysiłku każdego z nich zależy, czy będą mogli znów czerpać przyjemność ze wspólnej rozmowy, omawiać bieżące sprawy lub planować przyszłe działania.
Po drugie, logopeda powinien przekazać skuteczne strategie komunikacyjne opiekunowi i osobie z afazją.
Jak to zrobić?
Logopeda wchodzi w rolę trenera każdego z partnerów komunikacyjnych.
Na początku pyta, czy partnerzy wiedzą, co to jest afazja i jak wpływa na ich życie, a przede wszystkim na wzajemną komunikację. Warto polecić poradnik „Moja afazja”.
W przypadku osób z głęboką afazją przejawiającą się znacznymi zaburzeniami rozumienia lub mającymi kłopoty z czytaniem, bardziej pomocna może być pozycja „Co to jest afazja?”.
To kompendium wiedzy składa się głównie z ilustracji, a więc jest łatwe w odbiorze dla osób z afazją. Dodatkowo, na każdej stronie znajduje się instrukcja dla logopedy lub członka rodziny, na co zwrócić uwagę w trakcie lektury lub jakich reakcji ze strony osoby z afazją można się spodziewać.
Dodatkowo do książki dołączona jest oddzielna karta, na której znajdują przydatne w rozmowie zwroty: TAK/NIE/ZŁA DROGA.
Jak dobrać strategie komunikacyjne
Kiedy logopeda nabierze pewności, że jego klienci wiedzą już z jakimi przeszkodami w terapii będą musieli się zmierzyć, może określić skuteczne strategie komunikacyjne dla obu stron, czyli osoby z afazją i jej partnera komunikacyjnego.
Może posłużyć się, na przykład techniką SCA™ (Supported Conversation for Adults with Aphasia), czyli Rozmowy Wspomaganej dla Osób z Afazją.
SCA™ opiera się na dwóch głównych założeniach:
- Osoba z afazją jest kompetentnym dorosłym, która przekazuje informacje w najlepszy możliwy do osiągnięcia dla niej sposób.
- Partner komunikacyjny uczy się, jak przekazywać osobie z afazją informacje, tak precyzyjnie, jak to tylko możliwe.
Więcej informacji na temat SCA™ znajdziesz w artykule: SCA™ (Supported Conversation for Adults with Aphasia) – część I i SCA™ (Supported Conversation for Adults with Aphasia) – część II.
