/

Jak wspierać osobę z afazją i być dobrym dla siebie

Osoby z afazją doświadczają wielu trudności w komunikowaniu się. Dla ich partnerów komunikacyjnych i opiekunów te emocje są czasem oczywiste, czasem zaś bardzo trudno je odczytać.

Jak rozpoznać, kiedy emocje są naturalną reakcją na trudną sytuację, a kiedy twój najbliższy jest przygnębiony?

Na podstawie mojej wieloletniej pracy z osobami z afazją i rozmów z nimi, sformułowałam listę uczuć, o których mówią najczęściej:

  • smutek i strata
  • nieszczęście
  • brak pewności siebie i niskie poczucie własnej wartości
  • znudzenie
  • złość
  • przygnębienie i beznadziejność
  • frustracja
  • bezsilność wyrażająca się krzykiem lub przemocą wobec najbliższych;

Zdecydowanie rzadziej na tej liście pojawiają się emocje pozytywne:

  • spokój związany ze zmianą stylu życia
  • zapał do poznawania nowych ludzi i rozwijania zainteresowań
  • refleksja i akceptacja sytuacji
  • entuzjazm wynikający z przełamywania własnych słabości;

Bardzo trudno radzić sobie z emocjami osoby, która ma utrudniony dostęp do słów. Wskazówki, jakie zebrałam na podstawie moich doświadczeń, pomogą Ci wesprzeć osobę z afazją, a przy okazji zadbać o własne samopoczucie.

Daj wam czas i przestrzeń

Przede wszystkim rozpoznaj emocje, które przeżywa Twój najbliższy w danej chwili. Usiądź obok niego, delikatnie połóż rękę na jego ramieniu lub usuń się na moment w cień i daj mu czas na uspokojenie się. Przeproś, jeśli uważasz, że go zraniłeś.  Zrób to, co, Twoim zdaniem, jest odpowiednie w danej sytuacji, ale nie bombarduj słowami. Cisza może być terapeutyczna.

Pokaż, że naprawdę słuchasz

Nie czuj się zobowiązany do dawania rad lub szukania odpowiedzi. Czasem po prostu nie o to chodzi. Być może Twój partner musi rozładować napięcie. Wartością jest słuchanie i skupienie na nim uwagi. Jeśli czujesz się na siłach, możesz spróbować porozmawiać ze swoim partnerem o emocjach, jakie go przytłaczają i o tym, co możecie zrobić wspólnie.

Jeśli zadasz pytanie nieszczerze lub nie będziesz sam się z nim dobrze czuł, Twój partner prawdopodobnie to wyczuje. Dlatego bądź uważny i wrażliwy. Nie czuj się jednak zobligowany do działania. Może to przekroczyć Twoje własne granice.

Pozwól wyrażać emocje

Emocjonalna forma twojego partnera może się pogorszyć, kiedy jest zmęczony lub ma zły dzień. Pozwól swojemu partnerowi płakać, jeśli chce. Być może jesteś jedyna osobą, przy której jest to w stanie zrobić. Płacz przy innych członkach rodziny, na przykład przy dzieciach, bywa zbyt trudny lub powoduje strach, że się je zasmuci.

Czasem osoby po udarze mózgu zaczynają płakać lub śmiać się bez żadnego powodu i ciężko im się powstrzymać. Ten stan nazywamy emocjonalną labilnością i jest on wywołany uszkodzeniem ośrodków w mózgu odpowiedzialnych za kontrolowanie emocji. Najlepiej wtedy zachować spokój. Staraj się nie odzwierciedlać emocji partnera, lecz spróbuj zmienić temat.

Jeśli wydaje ci się, że labilność emocjonalna jest nasilona, zasugeruj partnerowi rozmowę z lekarzem. Być może leki pomogą zredukować labilność.

Zaproponuj wspólną lekturę poradników

Większość ludzi z afazją nie wie nic lub wie niewiele na jej temat, więc mogą czuć się głupi, niekompetentni, zapominalscy. Wspólna lektura poradników „Moja afazja” i „Co to jest afazja?” może pomóc wam obojgu zrozumieć, z czym musicie się mierzyć codziennie.

Sprawdźcie, czy treści zawarte w poradnikach opisują wasze samopoczucie i odpowiadają na wszystkie nurtujące was pytania. Zapewnij osobę z afazją, że emocje, których doświadcza są oczywiste po udarze mózgu.

Pomóż osobie z afazją zrozumieć to, o czym czytacie. Podawaj tylko jedną informacje naraz. Najpierw upewnij się, że twój partner zrozumiał jej treść, dopiero wtedy przechodź do następnej. Wypróbuj technikę SCA™ (SCA™ (Supported Conversation for Adults with Aphasia) – część I), by pokazać osobie z afazją, że jest kompetentna.

Zachęć do wizyty u lekarza

Wiele powtarzających się problemów może oznaczać, że osoba z afazją potrzebuje konsultacji z psychoterapeutą lub psychoterapii. Znalezienie terapeuty, który ma doświadczenie w pracy z dorosłą osoba z afazją może nie być łatwe, ale warto poszukać.

Jak rozpoznać objawy depresji? Powinien cię zaniepokoić spadek masy ciała bez innej przyczyny zdrowotnej lub nadmierny apetyt. Również uporczywy niepokój, trudności z zasypianiem lub wybudzanie się w ciągu nocy oraz wycofanie się z kontaktów towarzyskich lub rodzinnych mogą być oznaką złej kondycji psychicznej Twojego partnera. Jeśli Twój najbliższy ma takie objawy stale, zasugeruj wizytę u lekarza. Leki antydepresyjne naprawdę pomagają!

Zaakceptuj to, że emocje partnera wpływają także na Ciebie

Bądź świadomy, że ciągłe przebywanie z osobą z afazją może być drenujące emocjonalnie. Jesteś tylko człowiekiem. Nie angażuj się emocjonalnie całym sobą i nie traktuj tego osobiście. Pamiętaj, że te emocje NIE są kierowane przeciwko Tobie. Co więcej, jeśli partner wyraża przy Tobie silne emocje, to znaczy, że czuje się komfortowo i bezpiecznie.

Dbaj o własne samopoczucie. Wychodź z domu, spotykaj się ze znajomymi, sprawiaj sobie drobne przyjemności. Pomyśl, przy kim ty możesz rozładować nadmierne napięcie. Przyjaciółka? Ktoś z rodziny? Terapeuta? Zadzwoń do nich, spotkaj się lub napisz.

Nie możesz uczynić nikogo szczęśliwym

Skup się na tym, co robisz, a nie na tym, co jest poza twoimi możliwościami. Nie możesz zmienić czyjejś pewności siebie i niskiego poczucia własnej wartości w ciągu jednego dnia. To długi proces. Nie lekceważ tego, jak dziwna i wprowadzająca w błąd jest afazja.

Pomyśl o tym, co dajesz swojemu partnerowi. Nie możesz zmienić życia swojego partnera ani tego, co mu się przydarzyło, ale możesz dokonać zmiany, będąc dobrym partnerem komunikacyjnym.

Izabela Olejniczak Pachulska
Izabela Olejniczak Pachulska
dyrektorka fundacji, neurologopeda, pedagog, trener. Jej zainteresowania są skupione na budowaniu modelu holistycznej pomocy osobom z afazją. Autorka programu „chóru osób z afazją”, posiada certyfikat osoby towarzyszącej do pracy z seniorami wg M. Montessori wydany wspólnie przez Polskie Stowarzyszenie Montessori wraz z Institut fur Lebensbegleitendes Lernen w Wiedniu, trener SCA™ (Supported Conversation for Adults with Aphasia) przy Institute of Aphasia w Toronto, trener funkcji poznawczych Instrumental Enrichment (EI).